het kwekelbaarsjes systeem van De Cocksdorp

opkweken van watervlooien op effluent van de rioolwaterzuivering De Cocksdorp om stekelbaarsjes op te laten groeien, die weer kunnen dienen als voedsel voor lepelaars

Op de noordpunt van Texel foto is enkele jaren geleden een vispassage aangelegd om het voor trekkende vissen weer mogelijk te maken uit zee op het eiland terug te keren. In droge tijden stelt het waterschap Hollands Kroon geen water beschikbaar voor de lokstroom van 350 m³/dag, die nodig is om stekelbaarsjes en andere vis naar de hevel-vispassage te lokken. Vlakbij echter loost de rwzi De Cocksdorp van Uitwaterende Sluizen 1000 m³/dag gezuiverd afvalwater. Als dit water, na behandeling in een moerassysteem als lokstroom gebruikt zou kunnen worden hoeft er dus geen polderwater voor de lokstroom gebruikt te worden.

Voor uitleg en foto's van de vispassage

In 1998 heeft een stagiaire bij TNO in Den Helder, met onze hulp onderzocht of dit water gebruikt kan worden als lokstroom voor de vispassage. Dit lijkt inderdaad te kunnen. Er is nog iets anders aantrekkelijk aan de hand. Uit het onderzoek aan het helofytenfilter Everstekoog is gebleken dat in de voorbezinkvijver van dit moerassysteem het water geregeld rood ziet van de watervlooien. In de eerste instantie riep dat vragen op: hoe kunnen zoveel watervlooien daar leven bij hele lage gehalten aan algen? Wat eten die watervlooien dan? De stagiaire heeft aangetoond dat deze watervlooien een aanzienlijke hoeveelheid actiefslib, vooral losse bacterievlokken, uit het effluent weg eten.

	Foto's, volg de link
Geoogste watervlooien

Dit leidde tot de volgende vraag: is het mogelijk om in het effluent van de rwzi De Cocksdorp watervlooien te kweken? Dit water vervolgens te leiden naar een moerassysteem (helofytenfilter met een aantal vijvers), daar breng je vervolgens stekelbaarsjes en andere vis, die met de vishevelpassage binnen gebracht worden naar toe. Het hier verder gezuiverde effluent wordt of voor de vishevelpassage gebruikt of als aanvulling van het zoete water op het eiland voor gebruik door de landbouw.

Tot slot komen de Lepelaars in beeld. De afgelopen jaren is de stand van de Lepelaar sterk toegenomen, op Texel broeden nu al meer dan 200 paar (zie figuur aantal lepelaars). Uit onderzoek is gebleken dat het voornaamste voedsel van de Lepelaar, de stekelbaars, op Texel te weinig voorkomt, dit was ook de reden om zoveel geld in de vispassage te steken. De vis uit de vispassage kan in het moerassysteem goed gedijen op de opgekweekte watervlooien, voor Lepelaars leidt dit tot een "gedekte tafel". Vooral in het broedseizoen hebben de Lepelaars voedsel in de buurt van de kolonies nodig. Dit is een kritische periode voor Lepelaars. Vanaf half juni kunnen de adulte vogels, samen met de uitgevlogen jongen op grotere afstand van de kolonies foerageren Dit maakt dat het kweken van watervlooien op effluent ook voor andere rwzi´s aantrekkelijk kan zijn.

Ook op een andere wijze kunnen de met het effluent geloosde watervlooien een gunstig effect in het watersysteem hebben. Het kan helderder oppervlaktewater tot gevolg hebben doordat de met het effluent geloosde watervlooien algen weg eten. In de herfst van 2000 heeft het bestuur van het hoogheemraadschap besloten dat op Texel alle rwzi's op Texel voorzien zullen worden van een moerassysteem om van het gezuiverde afvalwater weer bruikbaar oppervlaktewater te maken. Onderzoek heeft uitgewezen dat het haalbaar is om zo een systeem bij de Cocksdorp uit te rusten als "kwekelbaarsjessysteem" in combinatie met de vispassage bij het gemaal in De Cocksdorp.

Het "kwekelbaarsjessysteem" zou in de praktijk zo uitgevoerd kunnen gaan worden:

De figuur staat ook op een apart blad (185kb), opent in een nieuw venster

Een kwekelbaarsjessysteem bij De Cocksdorp zou als volgt opgebouwd kunnen worden:

Het in de waterzuivering (rwzi) gezuiverde afvalwater (effluent) wordt eerst naar een vijver gepompt. In deze watervlooienvijver worden watervlooien gekweekt. De productie aan watervlooien wordt door gericht oogsten en eventueel bijvoeren met actief-slib deeltjes uit de rwzi zo groot mogelijk gemaakt. Het water passeert eerst een moerassysteem (helofytenfilter) om het water geschikt te maken voor vissen. De watervlooien uit de watervlooienvijver worden daarna naar de stekelbaarsjeskweekvijver gebracht. Daar kunnen de met de vispassage van De Cocksdorp binnengebrachte stekelbaarsjes opgroeien. Deze vijver wordt te diep voor lepelaars om te fourageren. Vervolgens stroomt het water door een ondieper moeras systeem waar lepelaars zich tegoed kunnen doen aan de stekelbaarsjes. Het water uit het moerassysteem kan vervolgens gebruikt worden als lokstroom voor de vispassage of is een welkome aanvulling van het oppervlaktewater.

Rapportage over de haalbaarheid van het "Kwekelbaarsjessysteem"

Haalbaarheid en mogelijkheden van het gebruik van effluent van rwzi De Cocksdorp voor natuurdoeleinden

pdf file van 800 kb

Zie voor meer achtergronden, literatuur en rapportages het Stowa-project De Waterharmonica

www.waterharmonica.nl

Lees bijvoorbeeld de algemene inleiding en en voor meer indrukken over water op Texel, het Master Plan Water Texel en het verslag van een excursie de volgende link: 16 mei 2003

Voor experimenteel onderzoek zijn op het terrein van de rwzi Everstekoog vier vijvers van ca. 25 m³ en vier kweekbakken van ca 2 m³ geplaatst.

Zie voor rapportage over 2001: rapportage over 2001

En voor onderzoeksresultaten in 2002: resultaten van het onderzoek in 2002

Zie voor foto's van de proefopstelling de onderstaande link:

In 2003 wordt dit semi-technische onderzoek voortgezet, berichtgeving hierover volgt nog. Hier blijkt dat het bijhouden van een site zoals deze de nodige discipline vergt. Dus nog niet.

Maar volg onderstaande link voor de in 2004 vernieuwde opstelling

proefveld Everstekoog 2004

Binnenkort meer